P I L G R I M S P L A Z A voor oorlogsverhalen over onder meer de Atlantikwall langs onze kust

Pelgrimeren is van alle tijden en iedereen © voor zoekers en sprokkelaars © http://pilgrimsplaza.blogspot.com © http://pilgrimsplaza-inhoud-content.blogspot.com © http://pilgrimsplaza-pelgrimspad.blogspot.com © http://pilgrimsplaza-nieuwsbrief4.blogspot.com © http://kustpelgrimspad.blogspot.com © http://pelgrimspad-market-garden.blogspot.com © verhalen http://pelgrimspad-zwolle-oldenzaal.blogspot.com © The Way of Saint James © http://king-early-days.blogspot.com © http://king-renaissance.blogspot.com © http://pilgrimsplaza-king-index.blogspot.com © http://pilgrimsplaza-king-0.blogspot.com © http://pilgrimsplaza-king-1.blogspot.com © http://pilgrimsplaza-traplepuy.blogspot.com © http://pilgrimsplaza-king3.blogspot.com © diversen © http://pilgrimsplaza-ramiro-1.blogspot.com © http://pilgrimsplaza-peterspruijt.blogspot.com © http://seculierpelgrimsgenootschap.blogspot.com © http://pilgrimsplaza-fotos.blogspot.com © http://pilgrimsplaza-boeken.blogspot.com © http://pilgrimsplaza-gedichten.blogspot.com © http://pilgrimsplaza-sites.blogspot.com © http://pilgrimsplaza-ruimteplaces.blogspot.com © 24 © 3-12-7

Voor mijn vader die me ruim een halve eeuw geleden als oorlogsles meegaf:
'Loop niet achter vaandels aan!''

************************************************** 
Zie de oproep op http://www.facebook.com/pelgrim.geert en https://twitter.com/#%21/pelgrimGeert om ook de 3e generatie aan te spreken.

De Oud-Hagenaar - http://www.facebook.com/deoudhagenaar - 14-12-11
  [click op dit vakje voor het bericht] Pelgrim Geert Bakker - Zie in het kerstnummer de oproep voor de (familie van) Scheveningse vissers die in 1941 in werkkamp Twilhaar bij Nijverdal zaten. We zoeken ze al jaren! Zie http://kustpelgrimspad.blogspot.com/ , http://www.werkkamptwilhaar.nl/zeelieden.html of http://onsverwonderenrondomommen.blogspot.com/ . 

************************************************** 

Sat, 3 Dec 2011 13:08 Oproep op internet en naar lokale wijk- en streekbladen

Wie was in Twilhaar? 

 Geachte heer of mevrouw,

Het nieuwe oorlogsmuseum MEMORY te Nijverdal [ http://www.memorymuseum.nl/ ] heeft onder meer een expositie over het voormalige nabijgelegen werkkamp Twilhaar, waar in 1941 een groep van 96 werkloze Scheveningse en Katwijkse vissers zat. Het bijzondere aan die tentoonstelling is dat laatst­genoemden niet worden vermeld, omdat naspeuringen in de regio geen succes hadden.

Enkele jaren geleden is ook zonder enig resultaat in Den Haag en Scheveningen gezocht met een oproep op internet, in het Scheveningse bejaardencentrum Het Uiterjoon en in De Scheveningse Courant.

Naar aanleiding van deze nieuwe tentoonstelling over Twilhaar en de inmiddels door het Staatsbosbeheer in gang gezette gedeeltelijke reconstructie van het kamp, volgt nu deze laatste oproep op internet en in wijk- en streekbladen.

Zie svp http://onsverwonderenrondomommen.blogspot.com/ en http://www.memorymuseum.nl/gastenboek .

Met vriendelijke groet en dank voor uw aandacht,

Geert Bakker

http://kustpelgrimspad.blogspot.com/

http://onsverwonderenrondomommen.blogspot.com/ - #17. kamp Twilhaar

REACTIES: [ zie ook http://onsverwonderenrondomommen.blogspot.com/ ] 

1e 4-12-2011 http://www.scheveningen-duindorp.nl/forum/index.php?topic=1018.0

2e 4-12-2011 http://www.scheveningen-nu.nl/yabbse/index.php?topic=2430.0%20  

Ik zoek een Van der Toren of Van der Toorn uit 1941 uit Scheveningen gevolgd door
http://www.scheveningen-nu.nl/yabbse/index.php?topic=2430.msg105310#msg105310 van 3-2-12 en
http://www.scheveningen-nu.nl/yabbse/index.php?topic=1935.msg104735#msg104735 van Re: Herinneringën « Antwoord #755 Gepost op: 19-12-2011, 16:23:04 »

Het nieuwe oorlogsmuseum in Nijverdal heeft onder meer een expositie over het voormalige nabijgelegen werkkamp Twilhaar in Nijverdal (Overijssel), waar in 1941 een groep van 96 werkloze Scheveningse en Katwijkse vissers zat. Het bijzondere aan die tentoonstelling is dat laatstgenoemden niet worden vermeld, omdat naspeuringen in de regio geen succes hadden.
Enkele jaren geleden is ook zonder enig resultaat in Den Haag en Scheveningen gezocht met een oproep op internet, in het Scheveningse bejaardencentrum Het Uiterjoon en in De Scheveningse Courant.

Toen ik onlangs weer eens allerlei verslagen doorlas van eerder gehouden interviews met buren van het Werkkamp Twilhaar las ik dat een toenmalig buurmeisje verklaarde: “Ja, er waren vanaf het begin direct bewoners, die zeelui, een heette Van der Toren en kwam uit Scheveningen.”

Kan iemand mij informatie verschaffen over deze Van der Toren of Van der Toorn uit 1941 uit Scheveningen? Of andere vissers uit Scheveningen of Katwijk die in het Nijverdalse kamp Twilhaar werk hadden gevonden?

Alex Alferink
Onderzoeker Werkkamp Twilhaar
alexalferink@gmail.com
http://www.werkkamptwilhaar.nl/zeelieden.html

************************************************
  bron: Alex Alferink op http://werkkamptwilhaar.nl/oproep.html - eind februari 2012

************************************************

4e 6-12-2011 mail

Geachte heer Bakker,

dank voor uw mailtje en geweldig dat u deze inspanning wilt doen. We zijn dan ook erg benieuwd of er nog iets boven water komt. Mocht dit zo zijn dan horen wij graag van u.

Best Regards,

Joop Staman

Staman International Trading
Army Trucks and Parts
Nijverdal - Holland

[Vice voorzitter bestuur Stichting Internationaal Oorlogs Museum te Nijverdal -gb] 

5e 8-12-2011 - wordt nader toegelicht: 
http://www.westonline.nl/video/tv-west-nieuws-371 

http://www.deweekkrant.nl/pages.php?page=2049302  

http://www.stadsdeelscheveningen.nl/agenda/2011-12-10-kerstland-muzee-2.html  

http://historiek.net/woii/vesting-scheveningen-dagelijks-leven-in-het-sperrgebiet-5540  

http://www.nieuwsbank.nl/_payment/order/462425304/inp/2011/12/08/V010.htm

http://scheveningen-kunstencultuur.nl/schrijvers/danny-verbaan-schrijver-journalist.html

http://www.facebook.com/note.php?note_id=2585553891977

6e 8-12-2011 mail
Naar aanleiding van de presentatie op donderdag 8-12-2011 in het Scheveningse museum Muzee door schrijver Danny Verbaan van zijn boek Vesting Scheveningen, dagelijks leven in het Sperrgebiet [zie onder meer http://historiek.net/woii/vesting-scheveningen-dagelijks-leven-in-het-sperrgebiet-5540 ]:

Van: Danny Verbaan [mailto: info@dannyverbaan.nl ]
Verzonden: donderdag 8 december 2011 23:08
Aan: Geert Bakker

Onderwerp: Re: Scheveningse vissers in kamp Twilhaar in 1941

Goedenavond heer Bakker,

Hartelijk dank voor de felicitaties. Het door u ingeleverde visitekaartje heeft mij nooit bereikt; misschien komt dat nog.

U bent bezig met een interessant onderzoek. Het onderwerp is mij niet bekend. Ik zal me er eens in verdiepen, misschien stuit ik op interessante gegevens of, beter nog, mensen die het hebben meegemaakt. Wilt u mij in elk geval op de hoogte houden van de voortgang?

Op dit moment ben ik erg druk met andere projecten, zodat ik er niet al te veel tijd aan kan besteden. Maar wellicht komt dat nog. Ik hou in elk geval mijn oren en ogen open en laat het u vanzelfsprekend weten als ik iets vind.

Ik wens u heel veel succes!

Met vriendelijke groet,

Danny Verbaan

Nagekomen mail: vr 9-12-2011 7:50 - Ik vind het natuurlijk geen enkel probleem als u mijn vorige reactie op uw weblog zet. Misschien is het een idee er een verwijzing bij te maken naar de site http://www.muzee.nl/ ? Daarop is alle informatie te vinden over mijn gisteren gepresenteerde boek. [waarvan akte – gb]

------------------------

Zie ook http://www.muzee.nl/pg-13874-7-53135/pagina/Danny%20Verbaan.html en 
http://onsverwonderenrondomommen.blogspot.com/2011/11/17-kamp-twilhaar.html

*********************************************

Uit een kerstbrochure voor computerspelen:

'Oorlogvoeren is nu eenvoudiger dan ooit!'

www.cultureelerfgoed.nl/node/144 - aanvraag dd 28-1-2010 voor bescherming van strandpalen langs Noordzeekust - Nog in behandeling.

Kustpelgrimspad op Radio West
Enkele verhalen van deze site zijn op dodenherdenkingsavond van 4 mei 2008 besproken in een interview met Paul Waayers. Deze 2 uur durende uitzending kan nog worden teruggeluisterd op http://televisie.westonline.nl/archief/programma_overzicht?id=11 > Hot Talk van 05-05-2008. [inmiddels alleen nog maar op cd -gb]

Een voetstap die geen echo achterlaat; zo denk ik over het leven. - Jan Wolkers

Bedevaartsoord

geen mens gaat naar Den Haag op bedevaart
om er gezondheid en geluk te vinden
jawel, er zijn hier kreupelen en blinden
maar dat moet anderszins worden verklaard

toch is de stad beslist de moeite waard
je treft er vrienden en gelijkgezinden
een zwaar gemoed vervliegt met westenwinden
dus kom eens langs en voel je niet bezwaard

in Lourdes is Maria ooit verschenen
dus reist men: ongelukkig, zwak of ziek
naar deze plaats om biddend te herrijzen

ik wil de pelgrims naar Den Haag verwijzen
want deze stad is zonder meer uniek
als oord waar de Madonna is verdwenen

van: Haagse Stadsdichter Daan de Ligt
www.daandeligt.nl toestemming overname 4-9-7

[Toelichting: De verschijning van dit gedicht op 3-9-7 in AD/Haagsche Courant veroozaakte hier enkele echo's: Den Haag was ooit –net als Lourdes in de Pyreneeën- een belangrijke start- en verzamel­plaats voor pelgrims naar het Spaanse Santiago de Compostela. In het kantorencentrum van Den Haag is de sloop begonnen van het grote zogenoemde woongebouw De Zwarte Madonna dat architect Carel Weeber als een van zijn beste ontwerpen beschouwt. Dit wijken van een schoolvoorbeeld van sociale woning­bouw tussen grote kantoorgebouwen in het centrum van een grote stad wordt door velen betreurd. De parallel met ons Kust­pelgrimspad is verder dat Den Haag in de oorlog in vergelijking met andere steden naast de schade door bombar­dementen vooral ook heeft geleden door afbraak van woningen voor de constructie van de Atlantikwall. -gb] [Zie meer gedichten op http://pilgrimsplaza-gedichten.blogspot.com.]

Van een ooggetuige: 'Meteen na de bevrijding stonden we in drommen en diepe stilte naar de zee, naar de vrijheid te staren.' De foto toont die plek bij de trap (die er toen nog niet was) naar strand­paviljoen De Kwartel bij het slag naar de Fuutlaan.
Van een jongedame (mijn muze) op Kijkduin... in een restaurant op de boulevard, die nog nooit van de slag om Arnhem had gehoord: 'September 1944? Maar ik ben van 1984!' Voor haar doe ik dit allemaal.

Van een buurdame: 'Dat oorlogsdagboek heb ik later weggegooid; het ging vooral over eten.'

Van onder de vloer in m'n huis: Een dikke bestofte en door de muizen aangevreten map met illegale krantjes die ook de slag om Arnhem verslaan, zoals het nieuws in september '44 in de Bloemen­­buurt door­drong. Op een met ecoline ingekleurde kaart van Europa was het naderen van de fronten bijgehouden. De schrijver (en daarmee verzetsman) is naar verluidt kort na de oorlog naar Indië gerepatrieerd. De map ligt nu in het Airborne Museum te Oosterbeek.

Je eigen vloer opstoken: In het toenmalige Sperrgebiet tussen mijn huis en het strand heb ik dezer dagen driemaal het verhaal bevestigd gekregen dat de nood, niet alleen aan voedsel maar ook aan brandstof na de slag om Arnhem in de hongerwinter van 44/45 zo hoog werd, dat men de eigen vloeren opstookte. Het sprokkelen in openbaar groen, sloophuizen en houtblokjes tussen tramrails; die verhalen kende ik al, maar dat de situatie zo nijpend was dat men na het schuurtje en de schutting ook binnenshuis aan de eigen vloer begon, dat was nog nieuw voor me.

Vanaf het strandterras: Eén van de werkstudenten van paviljoen De Kwartel droeg een buitenmodel groot horloge. Daarover raakten we aan de praat en hij vertelde dat jachtvliegers dat om hun bovenbeen bonden. Desgevraagd leverde hij deze tekst die mooi past in de verzameling oorlogsverhalen op het Kustpelgrimspad: “Back in 1942 the "Officine Fontana" company received an order from the Italian war department to produce a professional watch for the pilots of the Italian Airforce and the officers of the U-boats. Due to the political situation at that moment the production was cancelled. Fortunately all original drawings, color samples and other usefull material was kept and in the year 2000 Mr. Italo Fontana, a cousin of the founder Mr. Ilvo Fontana, made his dream come true and launched the current U-Boat collection. All U-Boat watches come with a crown on the left side of the case. It is both a unique design and a very comfortable wear. The actual crown is secured by a massive yet stunning looking screwed-down crown protector. Some of the models are limited to 1000 pieces. All models are individual numbered and their unique number is engraved in the right side of the case.”

Op www.originelegeschenken.be/index.php?catno=19 staat dit over U-boat watches: "In 1942 heeft de "Italian War Department" het bedrijf "Officine Fontana", een onderneming die onderdelen voor wapens fabriceerde, opdracht gegeven een professioneel horloge voor de piloten van de "Italian Airforce" en de officiers van de Duitse U-Boats te ontwerpen. Het ontwerp moest voldoen aan een aantal eisen, zoals precisie, accuraatheid en robustheid. De tijd moest af te lezen zijn onder alle omstandigheden en alle lichtniveaus. Vanwege politieke bemoeienis is toendertijd de fabricage afgeblazen. In het jaar 2000 heeft de neef van Ilvo Fontana, de oprichter van Officine Fontana, zijn droom kunnen verwezelijken. De originele ontwerpen, kleursamples en materialen waren bewaard gebleven. Met deze gegevens is hij gestart met de fabricage van het originele U-Boat horloge." Het doet me denken aan de Juri Gagarin-horloges die je lang geleden (en wellicht nog?) in Rusland op straat kocht en die aan de eerste bemande ruimtevlucht van die sovjetheld herinnerden.

Van een plantsoen­werker: Over de hoogste top in het Westduinpark waarop destijds een zeer groot radarscherm (Mammut Gerät Erika) stond, dat een invasie uit Engeland moest signaleren: 'Die noemen wij de vulkaan omdat 'ie zo hoog is.' Zie voor foto's van het interieur en de plattegrond van het Widerstandnest 66 HM Mammut Gerät Kijkduin www.haagsebunkerploeg.nl/menu.php en de soortgelijk Wasserman bunker op Schiermonnikoog www.pbase.com/henkbinnendijk/image/60225439.
Bij het tekenen van die 'vulkaan' vanaf het bankje op het Fuutpad: ‘Vanwege het gezicht vanaf de Savornin Lohmanlaan noemde ik dat hoge duin al sinds jaren het Cézanneduin (naar aanleiding van de Mont St. Victoire die door genoemde schilder vaak geschilderd werd). De vorm heeft er voor mij namelijk een en ander van weg (niet de hoogte etcetera uiteraard). - w.g. Louis Schutte, schilder/tekenaar - 2e Pinksterdag 2006

Zie "Paul Cézanne's victoire in Trouw/de Gids/25-7-6 www.trouw.nl. Ter gelegenheid van zijn 100ste sterfdag hangen in Musée Granet te Aix-en-Provence 7 grote doeken van zijn 44 schilderijen en 43 aquarellen ("Oui je crois être un peintre.") van zíjn berg. Maak de "Tour Cézanne" in vogelvlucht op www.cezanne-2006.com/cezanne_2006/earth.php?lg=en. Vanaf de Sainte-Victoire (foto) kijkt u naar het westen over Aix (de zwarte stipjes) naar de Middellandse Zee. Zie http://pilgrimsplaza-ruimteplaces.blogspot.com.

Mythe et pèlerins -Exposition du 8 juin au 17 septembre 2006, sauf le lundi, 10.30-13/14-19h. Cette expo propose quatre-vingts œuvres d’artistes d’hier et d’aujourd’hui, bouleversés par Cézanne et sa Provence. A côté d’André Masson, Pierre Tal-Coat et Francis Tailleux, on trouve ainsi Zawado, Camoin, Léo Marchutz ou Bernard Buffet (1963), peignant des Sainte-Victoire. Maurice Estève, et récemment, Robert Combas, Robert de Niro père ou Elsworth Kelly ont fait le déplacement au pays de Cézanne. Les photographes Brigitte Bauer et Nakis Panayotidis, les sculpteurs Mezzappele ou Maxime Adam-Tessier ont créé en pensant à Cézanne. Même Sir Winston Churchill a peint, en 1947, des huiles qui sont exposées ici. Enfin, trésor méconnu de la Bibliothèque Nationale, l’œuvre gravée de Cézanne est ici présentée. Production Conseil Général des Bouches-du-Rhône / Commissariat: Michel Bepoix - Galerie du Conseil Général des Bouches-du-Rhône - Entrée libre - Contact : 04 42 93 03 67.

Vanaf datzelfde bankje met uitzicht op die vulkaan (waarop destijds het Mammuth-Geraet Erica stond) van een vriendelijke Scheveningse heer: 'Om de bevrijding te vieren gingen we voor het eerst weer kamperen op de Besthemerberg. Heerlijk in de vrije natuur tussen de vogeltjes in de bomen. We verbaasden ons wel over die typische barakken en de lange rijen wasbaktroggen waarin we ons -mannen en vrouwen door elkaar- moesten wassen. Toen drong het langzaam tot ons door dat we in het nog maar net verlaten concentratiekamp Erica zaten.' [Waar 'softe' kampbeulen 'op herhaling' gingen]

Van een aardige Haagse dame op het terras van De Kwartel: 'Wij noemden dat hoge duin al in 1924-1925 de moordenaar, vanwege het toen mulle en steile zandpad waar we met het gezin overheen moesten op weg naar het strand.'

De Hoorn in het Dal der Koningen
Een derde heuvel die er in de verte ook wel wat op lijkt is de Hoorn in de Westvallei van het Dal der Koningen aan de Nijl bij Luxor (Thebe) op 25°44'38.85"N en 32°35'34.16"E. Handige websites op deze ontdekkingstochten: http://earth.google.com , www.cezanne-2006.com/cezanne_2006/earth.php?lg=en of www.cezanne-2006.com/ en www.thebanmappingproject.com/sites.

Van een plantsoenwerker die langs het fietspad naar Kijkduin kreupelhout rooide: 'De eiken laten we staan, want die zijn heilig.'

Van een ooggetuige: 'Aan de V2 die in de Indigostraat neerkwam heb ik dit litteken aan m'n duim overgehouden.'

Van een Vogelwijkbewoner:

Na lang zoeken viel me onlangs met vriendelijke toestemming van geïnterviewde en schrijver/uitgever onderstaand verhaal in de schoot. De bewuste plek speelt ook een grote rol in het achterhalen van de 2 of 3 Mammut Geräte die in onze buurt hebben gestaan, waarover later meer.

bron: (het Haagse) wijkblad De Vogelwijk

Tekst en linker foto's: Dick van Rietschoten

Een duinbank met een verhaal

Wie vanaf de kop van de Kwartellaan het steil oplopende duinpad bestijgt en dan het eerste pad links neemt, ziet na enkele passen een trapje dat naar een duintopje leidt. Lange tijd was het een uitzichtpunt dat een panoramaschilder op mooie ideeën zou hebben gebracht: de zee, Scheveningen, de rode daken van de Vogelwijk met daarachter de contouren van de stad en aan de zuidkant de flats van Kijkduin met in de verte de monding van de Nieuwe Waterweg. Nu is er door de opgekomen begroeiing nauwelijks meer iets van die weidsheid te zien, en zelfs helemaal niets meer als je plaatsneemt op de groene bank die er staat.

Dit verhaal gaat over die bank, of beter gezegd: over de geschiedenis die in deze bank uitmondde. Want het is niet zomaar een zitplek. Op de rugleuning ervan is een plaquette geschroefd met de inscriptie: Geb Ringnalda, de data 15-07-1930 en 24-02-1999 en de woorden 'Rechtdoor zee'.

Een paar jaar geleden bevatte de bank nog een koperen plaatje van bescheidener afmetingen. De tekst was hetzelfde, maar daarboven stond ook nog: 'In dierbare herinnering'.

,,Vandalen hebben dat eerdere bordje eraf gesloopt’’, zegt Jenneke Ringnalda, bewoonster van de Laan van Poot.,,Er was ook een vuurtje gestookt, want de bank had lelijke brandplekken. Maar ik heb gewoon de verfkwast ter hand genomen, de bank weer gefatsoeneerd en een nieuw bordje laten maken. Het is per slot van rekening míjn bank.’’

Monument

Ruim veertig jaar is Jenneke met Geb (Gerben) Ringnalda getrouwd geweest en bij hun wandelingen door de duinen vormde die kleine belvedère altijd een rustpunt. Ze genoten er bijvoorbeeld van de zonsondergang, maar gingen er ook op oudejaarsnacht altijd even naartoe om het vuurwerk boven de stad te zien. Nadat Geb in 1999 was overleden, wilde Jenneke op 'hun' duintje een soort herinneringsmonument oprichten. ,,Ik vroeg bij de gemeente of er een bankje mocht worden geplaatst waarop ik een bordje kon aanbrengen. Dat kon, maar dan moest ik alles zelf betalen en de bank ook zelf onderhouden. Geen probleem. Alleen had ik toen nog geen rekening gehouden met vandalisme.''

Jenneke Ringnalda werd in 1933 als Jenneke Lels in Alblasserdam geboren. Ze ontmoette Geb tijdens haar studie sociale psychologie in Amsterdam. ,,Hij was een bijzondere man met een bijzondere jeugd. Friese wortels, maar geboren op de Filippijnen, waar z'n vader voor Shell werkte, daarna als kleuter naar China en vervolgens naar Indonesië, waar hij in een Jappenkamp belandde.''

Geb voltooide zijn studie politieke wetenschappen, maar Jenneke hield de universiteit na haar kandidaatsexamen voor gezien. Ze trouwden in 1958, bleven in Amsterdam wonen en verhuisden in 1964 naar de Haagse Laan van Poot omdat Geb ging werken bij het ministerie van Buitenlandse Zaken, op de afdeling 'Verenigde Naties'. Jenneke: ,,We hadden eigenlijk niks met Den Haag en misten het bruisende Amsterdam, maar ons nieuwe huis recht tegenover de duinen en vlak bij de zee vonden we fantastisch. En ik moet zeggen: ik geniet daar ook na al die jaren nog steeds van.''

D66

De Ringnalda's kregen drie dochters en een zoon en wenden langzaam aan het leven in de Vogelwijk. En hoewel het daar niet altijd bruiste zoals in de hoofdstad, borrelde het in huize Ringnalda vaak wél.

,,In 1966 werden we meegezogen in een spannend avontuur,'' vertelt Jenneke. ,,Geb en ik raakte betrokken bij de groep rond Hans van Mierlo en Hans Gruijters die een nieuwe politieke partij in het leven wilden roepen en uiteindelijk was Geb op 14 oktober 1966 een van de oprichters van D66. Toen er bij de verkiezingen van begin 1967 in één klap zeven zetels werden behaald, werd Geb partijvoorzitter. Dat vond zijn opperbaas, minister Luns, niet leuk. Geb werd op het matje geroepen, maar hij zei: 'Geef me de tijd om de organisatie van de partij op poten te zetten.' Dat mocht, en zo bleef hij nog een paar jaar aan.’’

,,Er zijn bij ons thuis in die jaren aardig wat partijvergaderingen gehouden. We raakten bevriend met Hans van Mierlo, maar ook met Laurens Jan en Jantien Brinkhorst die op de Wildhoeflaan woonden, en met een andere mede-oprichter van D66, Henk Gajentaan, destijds een collega van Geb, die met zijn vrouw sinds z’n pensionering als ambassadeur op de Sniplaan woont.''

Plakploegen

Af en toe onderbroken door een schaterende lach haalt Jenneke herinneringen uit die tijd op. Bijvoorbeeld over de propaganda die de kersverse Haagse afdeling van D66 in de aanloop naar de verkiezingen van februari 1967 vanuit de Laan van Poot bedreef. ,,We gingen langs de huizen met folders en plakten 's nachts door heel Den Haag illegaal affiches op muurtjes en elektriciteitshuisjes. De plakploegen aten hier eerst erwtensoep die ik had gemaakt en gingen dan op pad. We waren allemaal zó verschrikkelijk bevlogen!''

In het voorjaar van 1973, toen D66 voor het eerst zou gaan regeren en één minister mocht leveren, vond er een spannende bijeenkomst in huize Ringnalda plaats. De vraag was wie de ministerspost zou mogen bezetten. Het ging uiteindelijk tussen Van Mierlo en Gruijters. ,,Op een gegeven moment stuurde het bestuur Hans Gruijters naar buiten omdat er over hem zou worden beraadslaagd. Gruijters heeft toen een klein halfuur hier door de wijk lopen ijsberen. Toen hij terugkwam, was de kogel door de kerk: hij mocht minister worden en van Mierlo zou fractieleider blijven. Wat was die Gruijters blij, zeg.''

New York

Toen voorgaande scène zich in en rond het pand van Geb en Jenneke Ringnalda afspeelde, had het paar inmiddels ook al een ander groot avontuur beleefd. Van juli 1969 tot de zomer van 1972 woonden ze met het hele gezin in New York, waar Geb een post had gekregen bij de permanente Nederlandse vertegenwoordiging bij de VN. ,,Een gouden tijd!'' vat Jenneke samen. ,,In de tussentijd hadden we ons Vogelwijkhuis verhuurd. En weet je wie Gebs opvolger in New York was toen we terugkwamen naar Nederland? Henk Gajentaan.''

Na terugkeer in Den Haag besloot Jenneke haar half afgemaakte studie weer op te pakken. Ze studeerde na enkele jaren in Leiden af als onderwijskundige en ging op het ministerie van Onderwijs werken. Zowel Geb als Jenneke bleef actief in D66, een hobby die ze even hartstochtelijk bedreven als het zeilen met hun in Scheveningen liggende boot. ,,Prachtige tochten hebben we gemaakt, met als een van de hoogtepunten een reis over de Donau van Wenen tot de Zwarte Zee.''

In 1980 keerde het paar terug naar New York omdat Geb was benoemd tot gevolmachtigd minister bij de Nederlandse permanente VN-vertegenwoordiging. Dit keer was het toch wat anders dan in 1969, want nu ging er maar één kind mee (de jongste, Geb junior). Later voegde zich nog een dochter bij hen.

Recht door zee

,,Terug in Den Haag wilde ik weer graag gaan werken. En zo werd ik onderwijsinspecteur,'' zegt Jenneke. ,,Een fascinerende baan waar ik nog altijd met plezier op terugkijk.'' Na het overlijden van haar man, die in 1991 voor een 'adviesklus' nog een jaar lang in z'n eentje in The Big Apple had gewoond, kreeg Jenneke vanuit het hele land en van overzee meelevende brieven. En vaak werd daarin gerefereerd aan Gebs betrouwbare en stabiele karakter: recht door zee. ,,Dat was zo kenmerkend dat ik het op de plaquette voor mijn duinbankje heb laten zetten. Bovendien herinnert het ook aan onze vele zeiltochten.’’

Met het aanbreken van de nieuwe eeuw stortte Jenneke zich op allerhande vrijwilligerswerk. Ze hielp buitenlandse vrouwen inburgeren, maar zette zich ook in voor het oppeppen van de Nederlandse Vereniging voor de VN (die elk jaar in ons land de ‘Nacht van de VN’ organiseert) en Amnesty International, waarvoor ze ook de jaarlijkse collecte in de Vogelwijk regelt.

Met trots vertelt Jenneke ook over een ander project waar ze aan heeft bijgedragen: het oprichten van een schooltje voor speciaal onderwijs, bestemd voor ‘zorgkinderen’ van expats in Den Haag. ,,We hebben er geld voor ingezameld bij ambassades en internationale bedrijven en na twee jaar was het er. Het schooltje heet Lighthouse en staat in de Amalia van Solmsstraat. We hebben er momenteel 21 leerlingen en twee Amerikaanse leerkrachten.’’

Contact met de VS heeft Jenneke nog geregeld, niet alleen omdat zich daar nog vrienden uit haar Newyorkse periodes bevinden, maar vooral omdat haar zoon in New York woont. ,,Hij is getrouwd met een Amerikaanse en ze hebben drie kinderen. Die zie ik natuurlijk niet zo vaak als m’n andere acht kleinkinderen hier in Nederland, maar af en toe wordt er over en weer wel een vluchtje gemaakt.’’

--------------------------------------------------------------------------------

Van het een komt het ander… Uit dezelfde bron en met opnieuw vriendelijke toestemming van bovengenoemde heer Dick van Rietschoten en nu de auteur hier een verhaal over jachtpalen.

bron: (het Haagse) wijkblad De Vogelwijk, januari 2009

Tekst en foto's: Hans Abbink

De duinen in en de grens over

Er zijn vele wegen die naar Rome leiden. Maar ook van ons huis aan de Vliegenvangerlaan naar Kijkduin heb je aardig wat keus. Graag lopen we bij de Fuutlaan omhoog en dan in een half uurtje over het strand naar Kijkduin. Koffie drinken of iets anders, afhankelijk van de tijd van de dag, en dan weer terug. Bij plotseling slecht weer is zelfs bus 24 een optie.

Bij hoog water lopen we liever over het pad langs de zeereep. Dat is dan toch minder zwoegen. Vaak kiezen we dan al eerder het pad linksaf, langs de duinweide. Je komt dan wel eens fietsers tegen die de officiële fietsroute te ver om vinden, maar alla...

Een rustig alternatief is het pad achter het sportveld langs.Dat is wel niet zo geschikt voor rolstoelgebruikers, maar dat zijn we nog niet en misschien doet de gemeente er te zijner tijd wel eens iets aan. Kunnen ze tegelijk al die andere hobbelige paden een beurt geven.

De spannendste route vinden wij echter de volgende: de De Savornin Lohmanlaan (ja, 2x 'de') oversteken bij de Tortellaan en dan in de duinen de witrode langeafstandswandelroute * volgen. Je bent dan al één oude grens overgestoken, namelijk de vroegere gemeentegrens tussen Den Haag en Kijkduin, vervallen in 1923 toen Loosduinen (waartoe ook Kijkduin behoorde) z'n zelfstandigheid verloor en bij Den Haag werd gevoegd, maar als genoegdoening wel zijn naam mocht houden.

Iets verder kom je langs een grenspaal en verlaat je het staatsgebied, vroeger aangeduid als 'Domein' en kom je in het jachtgebied des Konings, aangeduid als het gebied voor de 'PRIVATIEVE JAGT VAN DEN KONING', zoals op de achterkant van de grijsblauwe stenen paal staat.

In een boek dat daarover duidelijkheid verschaft ('Grenspalen in Nederland' van de hand van T. Brouwer) staat het volgende te lezen:

"In ’s-Gravenhage lagen zeven buitenplaatsen die tot de bezittingen van koning Willem II behoorden. In 1833 kocht hij het landgoed Hanenburg. Daarna volgden Houtrust in 1834, Zorgvliet in 1837, Valkenbosch in 1838 en Buitenrust in 1839. In 1847 en 1848 completeerde de koning zijn gebied met Kranenburg en Rustenburg.

Er werden palen geplaatst om het gebied aan te geven.

Op sommige palen staat de tekst: PRIVATIEVE JAGT VAN DEN KONING.

Op andere palen, zoals bij het voormalige tolhuis aan de Oude Scheveningseweg, staat het opschrift: JAGT DES KONINGS."

Er moeten volgens genoemd boek nog een aantal palen bewaard zijn gebleven. Dat klopt dus. Er staat er trouwens ook nog eentje aan de Kerkhoflaan in de Scheveningse Bosjes tegenover huisnummer 2. Maar de 'onze' vinden wij mooier.

* http://www.wandelnet.nl/wandelroute/hollands-kustpad

Foto's van boven naar beneden:

twee van de paal in de Westduinen en

twee van de paal aan de Kerkhoflaan

--------------------------------------------------------------

Spirituele aspecten: De vanuit Groot Den Haag op Londen afgevuurde V1's en V2's vormden een dwingend motief om operatie Market-Garden tegen alle bedenkingen in te laten doorgaan. Kort na de slag om Arnhem werd het lanceren hervat. Het pelgrimspad Market-Garden heeft dus 'alles' met het Kustpelgrimspad te maken. We verzamelen verslagen van ooggetuigen en artikelen over wat er nog van de Atlantikwall in de buurt te zien is, met de nadruk op de spirituele aspecten, hoe de mensen het toen beleefden en nu nog dagelijks ervaren. Ook het Englandspiel (foto's links en rechts) heeft er alles mee te maken. Toen ik deze foto's maakte, kwamen een oma en kleinzoon (links) uit de villa waar overste Giskes van de Abwehr (contraspionagedienst), destijds zijn Spiel speelde. Zie 'Andere Tijden' op http://geschiedenis.vpro.nl over het Englandspiel.

Zie http://geschiedenis.vpro.nl/programmas-/2899536/afleveringen/12084715/items/12210300. Het Stegerveld bij Ommen (http://pelgrimspad-overijssel.blogspot.com) speelt een rol in het Englandspiel. Daar werden in 1941 een paar marconisten gedropt die onderdoken in Oosterbeek. Huub Lauwers zond later vanuit Den Haag berichten naar Engeland. Citaat uit de VPRO/OVT-site:“Huub Lauwers is in 1941 bij de eerste groep mannen die door SOE opgeleid wordt tot geheim agent. 'Wij vonden het destijds een zware opleiding, maar als ik terugkijk dan denk ik: voor een opleiding tot ondergronds werk was het veel te licht, in een veel te beperkte tijd.' Omdat Lauwers via een signaalboek morse heeft geleerd en de handigheid en snelheid van een getrainde marconist heeft, wordt hij al snel uitverkoren voor de functie van marconist. Op 7-11-41 wordt Lauwers, samen met agent Thijs Taconis, gedropt bij het Lemerlerveld. Enkele maanden voor hen zijn al twee agenten gedropt: Aart Alblas en Jo ter Laak. De zender van Alblas is al een keer door de Duitsers uitgepeild, maar hij weet te ontsnappen. Taconis en Lauwers duiken onder in Oosterbeek (zie ook http://pelgrimspad-market-garden.blogspot.com) waar Lauwers met zenden wil beginnen. Hij kan echter geen contact krijgen met Engeland en al snel blijkt dat zijn zendapparatuur kapot is. Lauwers besluit een student uit Delft in vertrouwen te nemen, die vervolgens zijn zender repareert. Lauwers neemt zijn intrek bij kennissen in Den Haag en verzendt op 3-1-43 zijn eerste bericht naar Engeland.” [Op de oude stadskaart van voor de oorlog loopt naast het voormalige Rode Kruis Ziekenhuis (waar de Segbroeklaan overging in de Larixlaan) de Oleanderlaan naar beneden en dan met een bocht naar de kruising met de Fahrenheitstraat. Daar stonden bij Lauwers' arrestatie de SD-overvalwagens te wachten. Op de foto rechts de huidige situatie op de kruising Hanenburglaan en Segbroeklaan met de plek vanwaar Lauwers uitzond met een lange draadantenne in de dakgoot. De Oleanderlaan met zijstraten is verdwenen; de kerk recht tegenover het oude RKZ is onlangs aan de eredienst onttrokken en het nieuwe RKZ staat nu iets meer naar rechts (schuin tegenover die kerk) tussen de Segbroeklaan en de Sportlaan. De Haagse Beek liep in de oorlog door de tankgracht en kreeg daarna een iets minder hoekig verloop. Op de VPRO-site staat een foto van de heer Lauwers die enkele jaren geleden is overleden.]
Dodenherdenking 4-5-6 Tesselseplein Duindorp Scheveningen Persfotograaf Dick Teske (www.dickteske.nl) en mevrouw P. Roeleveld-Bal gaven ons hun vriendelijke toestemming om deze prachtige foto © over te nemen. Mevrouw Roeleveld declameert hier op 4-5-6 voor het oorlogs­monument op het Tesselse­plein in Duindorp in Scheveningen. De heer J.C. Spaans van het Wijkberaad Duindorp bemiddelde in ons contact. Een van de panelen op dat monument herdenkt de ontruiming van Duindorp toen dit voor de aanleg van de Atlantikwall onderdeel van het Sperrgebiet langs de kust werd. Bij de krans­legging memoreerde wethouder de heer H. Kool dat “Tussen november 1942 en februari 1943 werden er 100.000 bewoners gedwongen geëvacueerd uit Scheveningen en omgeving.” www.wijkberaadduindorp.nl.

Vergetelheid en herinnering: Onder veel toppen in het Haagse Westduinpark liggen bunkers begraven die deel zijn van deze geschiedenis die steeds meer in vergetelheid raakt. Daar staat gelukkig als signaal van herinnering tegenover dat de Poolse Airborne Brigade en zijn onvolprezen generaal Stanislaw Sosabowski, conform Prins Bernhards laatste publiekelijk uitgesproken wens, dit voorjaar alsnog postuum de hoogste militaire onderscheiding kreeg voor zijn (door de politiek bijna 'vergeten') aandeel in de slag om Arnhem. Sosabowski (op de foto nog als kolonel) werd als oudste zoon van een spoorwegbeambte geboren in Stanisławow, een provinciehoofdstad in Galicië (= ver land) dat toen tot Oostenrijk-Hongarije behoorde.

www.koninklijkhuis.nl/content.jsp?objectid=15966Toespraak van Hare Majesteit de Koningin op 31 mei 2006 bij de uitreiking van de onderscheiding van de Militaire Willemsorde aan de Eerste Zelfstandige Poolse Parachutistenbrigade en de onderscheiding van de Bronzen Leeuw, postuum, aan haar commandant, Generaal Sosabowski

“Dames en Heren,
Graag heet ik u allen hartelijk welkom bij de uitreiking van twee hoge Nederlandse onderscheidingen aan Poolse militairen die een belangrijke rol hebben gespeeld bij de bevrijding van ons land aan het eind van de tweede wereldoorlog.

Het is een bijzondere vreugde voor mij in de eerste plaats de hier aanwezige Poolse veteranen te begroeten. In hen eren wij vandaag de 93 Poolse militairen die tijdens de slag om Arnhem zijn gesneuveld of later aan hun verwondingen zijn overleden, maar ook degenen die sindsdien zijn gestorven en hen die de plechtigheid vandaag niet kunnen bijwonen.

Ook heet ik de leden van de familie van Generaal Stanislaw Sosabowski hartelijk welkom, met name zijn kleinzoons, die zich bereid hebben verklaard de hem postuum toegekende onderscheiding voor hun grootvader in ontvangst te nemen.

Eveneens begroet ik graag de hier aanwezige leden van de 6th Polish Air Assault Brigade, die de traditie van de Eerste Zelfstandige Poolse Parachutistenbrigade voortzet en waarvan de commandant de onderscheiding namens die brigade zal aanvaarden.

Ik waardeer het bovendien bijzonder dat vertegenwoordigers van de Poolse regering met hun aanwezigheid het belang dat in Polen aan dit eerbetoon wordt gehecht, onderstrepen.

Ook richt ik graag een woord van dank tot de dragers van de Militaire Willemsorde - personen en regimenten - en van de Bronzen Leeuw, die met hun aanwezigheid getuigen van hun betrokkenheid. Dat geldt in het bijzonder de vertegenwoordigers van de 82nd US Airborne Division, die in de operatie Market Garden hebben meegevochten en vandaag in ons midden te zijn om onze Poolse bevrijders eer te bewijzen. Wij stellen u aller aanwezigheid op hoge prijs.

Sinds de oorlog herdenken wij elk jaar onze doden en vieren wij onze bevrijding. Toen Polen na de val van de muur weer zijn plaats als democratische staat onder de Europese landen innam, konden Polen en Nederlanders dit voor het eerst in een gezamenlijke plechtigheid doen. Met het vieren van de bevrijding geven wij tevens uitdrukking aan de waarde die wij aan de vrijheid hechten en aan ons besef dat vrijheid niet vrijblijvend en nooit vanzelfsprekend is.

De dankbaarheid jegens onze bevrijders wordt in Nederland diep gevoeld en jaarlijks tot uitdrukking gebracht. Helaas hebben echter de moedige verrichtingen van Generaal Sosabowski en zijn Eerste Poolse Parachutistenbrigade in de slag om Arnhem en de grote verdiensten die zij daarmee hebben gehad voor de bevrijding van Nederland, nooit een formele erkenning gekregen. Koningin Wilhelmina, mijn grootmoeder, heeft destijds wel de wens daartoe uitgesproken en ook mijn vader, Prins Bernhard, heeft dikwijls op erkenning aangedrongen.

Jammer genoeg is destijds aan hun wens geen uitvoering gegeven. De grote veranderingen die zich na de oorlog in Europa hebben voltrokken en de ongelukkige gevolgen die dit voor Polen heeft gehad, hebben bij deze omissie mede een rol gespeeld.

Met de toekenning door de Nederlandse regering van de twee hoogste dapperheidsonderscheidingen die ons land kent, de Militaire Willemsorde aan de Eerste Zelfstandige Poolse Parachutistenbrigade en de Bronzen Leeuw postuum aan haar commandant, Generaal Sosabowski, wordt nu deze fout uit het verleden hersteld. Dit besluit doet alsnog recht aan de Poolse strijders die zich voor de bevrijding van Nederland hebben ingezet en aan de uitzonderlijke moed die zij daarbij hebben betoond. Wij eren hiermee bovenal ook hen die in die strijd het offer van hun leven hebben gebracht.

U zult begrijpen dat het voor mij een bijzonder genoegen is de wens die mijn grootmoeder en mijn vader hebben gekoesterd, vandaag alsnog te kunnen vervullen.

Ik wil thans graag de kleinzoons van generaal Sosabowski verzoeken naar voren te treden en in naam van hun grootvader de versierselen van de Bronzen Leeuw voor daden van bijzondere moed en beleid, in ontvangst te nemen.
..............................
Mag ik nu de commandant van 6th Polish Air Assault Brigade vragen naar voren te treden om de versierselen van de Militaire Willemsorde voor Moed, Beleid en Trouw te aanvaarden namens de Eerste Zelfstandige Poolse Parachutistenbrigade.
...............................
Dank u wel.”
==============

www.documentatiegroep40-45.nl “Dat de Poolse bevrijders en hun in 1967 overleden generaal–majoor S. Sosabowski eerherstel krijgen, was een van de laatste wensen van de in 2004 overleden prins Bernhard. Het kabinet besloot in 1952 om geen militaire dapperheidsonderscheidingen meer uit te reiken voor heldendaden in de Tweede Wereldoorlog. Dat is daarna ook nooit meer gebeurd, aldus een woordvoerster van Defensie. Maar voor Sosabowski en zijn brigade kan een uitzondering worden gemaakt, omdat koningin Wilhelmina hen in 1946 al eens voordroeg voor de Willemsorde. „Er lag dus een aanvraag van voor 1952”, legt de woordvoerster uit.

Prins Bernhard noemde het in 2004 „ongelooflijk nalatig” dat Sosabowski en zijn mannen geen onderscheiding kregen voor hun aandeel in de bevrijding van Nederland. Volgens de overleden prins hield de Britse generaal Montgomery dat persoonlijk tegen. Montgomery zei na de oorlog dat het mislukken van de Slag om Arnhem gedeeltelijk de schuld van Sosabowski was. Prins Bernhard, die het ook niet zo goed met Montgomery kon vinden, vond het „een typisch verschijnsel van Engelse leidinggevende militairen dat zij het bijzonder onaangenaam vinden als iemand bewijst dat zij ongelijk hebben gehad".

Sosabowski was een van degenen die vooraf twijfels had over het welslagen van de dramatisch mislukte Slag om Arnhem. Sosabowski is tot zijn overlijden in 1967 vaak bij de Airborne Herdenkingen in Oosterbeek geweest en daar veelvuldig mondeling geëerd. Zijn nabestaanden krijgen voor hem persoonlijk uit handen van koningin Beatrix een Bronzen Leeuw, na de Willemsorde de hoogste Nederlandse onderscheiding voor dapper militair gedrag. Bron: www.refdag.nl”
www.kheichhorn.de/html/timeline.html - January 1945 - Monday - Jan. 01, in the train depot at Scheveningen (Den Haag), on the corner of Harstenhoekweg / Zwolschestraat a V2 depot is positioned. - Jan. 01, (17.17 hours) - Batt. 444 or Batt. 485 , Den Haag or Wassenaar, Ockenburgh, A4 rocket fired, several meters above the launch table the rocket turned 160 degrees. Blasting low over two cemeteries it came down in the houses in the Indigostraat, at the corner of Kamperfoelie-straat, at a distance of 3600 meters from the launch site. 38 people lost their lives. The doctors and nurses, who were very quick to the crash, were not allowed to enter the area until after the Germans had collected the remains of the rocket.

Van een ooggetuige: Herinneringen aan de 2e Wereldoorlog
"Naar mijn idee was 1-1-45 een prachtige dag met een staalblauwe hemel. Dagelijks werden wij geconfronteerd met het lawaai van overvliegende V1's. Wij luisterden dan gespannen naar het flapperende geluid van de pulsjet, meestal 's nachts. Soms stopte deze motor en hoorde je in de verte de explosie van de bom. V2' waren raketten, die loodrecht werden gelanceerd vanaf een mobiel platform.
Op die mooie nieuwjaarsdag keken we in de achtertuin in de Thomas Schwenckestraat naar het opstijgen van een V2. Het geraas van de raket was anders dan andere keren. Het haperde en liep onregelmatig. Wij zagen van het projectiel tijdens het stijgen enige malen de uitlaatvlam onderbreken. Pas na een paar seconden kwam het geluid tot ons. De V2 begon vaart te verliezen, kantelde, explodeerde en viel in twee grote stukken naar beneden. Het geluid van de explosie kwam pas na ± 6 seconden bij ons aan. Dit alles gebeurde naar mijn idee recht boven ons. Mijn moeder vluchtte met mijn zusje op haar arm onder de eetkamertafel in de hoop dat dit veiliger zou zijn dan ergens anders. Even later volgde een daverende explosie van 1000 kg trotyl. Naar bleek was de inslag in de Indigostraat hoek Kamperfoeliestraat naast de begraaf plaats Nieuw Eykenduynen.
Later die dag of misschien de volgende dag ben ik in mijn eentje gaan kijken op de plaats des onheils. Één grote puinhoop van kapotte huizen, rokend puin en rondslingerend huisraad. De meeste indruk maakte een leeg kinderledikant, midden op straat voor de ingang van de begraafplaats. Maar praktisch als kinderen van vijf jaar zijn, vond ik dat wel handig, zo dichtbij." - w.g. J.R. (Ruud) Eilers Koch www.v2platform.nl www.bunkerpictures.nl www.oorlogsmonumenten.nl www.bezuidenhout.nl

Van m’n overbuurman: Met een kleine kinderkaravaan op hongertocht
Als de slag om Arnhem in september ’44 is verloren en de hongerwinter nadert, dan gaat m’n huidige over­buur­man Tom ’t Hoen (toen 15 jaar) in november met een gehuurde bakfiets zonder banden op hongertocht naar Friesland. Samen met drie kinderen van de Scheveningse familie Toet: Lenie 18, Huib 12 en Allie 8 jaar. De dominee van de kerk in de Keizer­straat (* bekend van de oude schoolplaat van de landing van koning Willem I in 1813 op het strand er tegenover) geeft ze een brief mee voor zijn collega in Dokkum en daarmee staat dit wel heel verre doel op maar liefst 270 km enkele reis vast.
Ze gaan ‘over land’ zoals het toen heette langs de nu oude rijks­straatweg over de Veluwe. De veel kortere route over de Afsluitdijk komt niet in aanmerking vanwege geruchten over afsluiting wegens oorlogshandelingen. Ondanks de kou is het druk onderweg met veel hongerige vrouwen en kinderen met fietsen en kinderwagens op weg naar het oosten. Zwolle halen ze in 10 dagen en dan nog eens 8 dagen naar het noorden naar Dokkum vlak onder de waddenkust. Voor de IJssel is er veel concurrentie om iets te eten te krijgen; erna is dat makkelijker met meer gaarkeukens onderweg, maar dan slaat ook de vermoeidheid toe en is het extra koud met veel natte sneeuw. Op een vrijdag komen ze in Dokkum aan, zo herinnert Tom zich. [links: Bonifatius kerstent de Friezen en wordt in 754 bij Dokkum vermoord.]
’s Zondags in een volle kerk leest de dominee de brief uit Scheveningen voor en ’s maandags wordt de bakfiets bij een handvol boeren in de omgeving afgeladen met wel 4 mud aardappelen en verder tarwe, rogge, tuinbonen en van die grote boerenbroden. De twee jongens blijven meteen op een boerderij achter terwijl Lenie en Tom bij de dominee logeren en dinsdag samen teruggaan. Dat gaat iets sneller: tot Zwolle 6 en dan nog eens 9 dagen naar huis waar ze nog voor de kerst aankomen. Voor onderweg krijgen ze brood met spek en roggebrood met boter mee; voor hen toen een ongekende luxe.
De IJsselbrug * bij Zwolle was een der lastigste hindernissen om langs Duitse controleposten te komen, maar ze vinden al snel uit hoe ‘t moet: Lenie maakt een praatje en als Tom met de volbeladen bakfiets 100 m verder is, haalt zij hem snel in. Op die grote brug maakten ze op de heenweg gebruik van de verwarring als er in een luchtgevecht Spitfires onderdoor vliegen. Naar het westen staan er steeds meer bunkers met wachtposten langs de weg, zodat het een klein wonder mag heten dat ze niet zijn beroofd, zoals dat in die tijd vele ongelukkigen op hun bange reis vaak met de haven al in zicht overkwam. Tom kan zich van die emoties weinig herinneren. -Geautoriseerd door Tom ’t Hoen, die dit verhaal en nog veel meer over de oorlog omstreeks 7-7-7 aan Paul Waayers in diens 2 uur durende programma Hot Talk op Radio West vertelde. Het is terug te luisteren op http://televisie.westonline.nl/archief/programma_overzicht?id=11 en http://televisie.westonline.nl/mms_audio/2006%252Fpodcast%252Fhottalk%252F060707-HotTalk.mp3 en met name het deel tussen de 33e en 56e minuut van de 115 minuten durende opname.

Tom is helaas eind 2009 overleden en zijn interview was toen al niet meer op Radio West terug te luisteren.

* www.wereldorientatie.net/htm/Verzameling%20schoolplaten/Geschiedenis/index.htm
* Bron: www.nd.nl/document.aspx?document=nd_artikel&vorigDocument=&id=72086 Nederlands Dagblad 4-5-6:

Honger­tocht als fietstocht door onze redacteur Hans Hopman - ZWOLLE - Oorlogswinter Hongerwinter heet een nieuw routeboekje, dat gistermiddag in Zwolle werd gepresenteerd. Fietsers kunnen daarmee de hongertochten uit de oorlogswinter 1944/45 '(her­)beleven' in de regio Zwolle, Hattem, Wezep, Kamperveen en Zalk.De Zuiderzeestraatweg tussen Wezep en de Oude IJsselbrug leek tijdens de winter van 1944/45 op de Kalverstraat in sinterklaastijd; zo druk was het. Alleen was het armoe troef, aldus het gistermiddag verschenen Oorlogswinter Hongerwinter, een gidsje van twintig pagina's waarmee een route van 35 kilometer kan worden gefietst in Zwolle en omgeving. - De 'honger­trekkers' op het laatst van de oorlog; dat was een lange stoet van vrouwen, tieners en oudere mannen, die fietsend (op houten banden), lopend of met handkarren, bakfietsen of kinderwagens dagenlang van huis waren in de hoop op een beetje voedsel. - Vorig jaar april, op een symposium in Zwolle over 'Herdenken en verwerken', was er een workshop aan die hongertochten gewijd. CDA-gemeenteraadslid Alet Boukes-Okkes luisterde naar het verhaal van workshopleider Arie Slob. Ze wist niet dat in een periode van zes maanden maar liefst 200.000 mensen de IJsselbrug bij Zwolle zijn overgestoken om in het oosten van het land voedsel te halen. Ze schrok van het grote aantal mensen dat tijdens die trektochten van uitputting omkwam: 22.000 mensen. Als bestuurslid van het Historisch Centrum Overijssel besloot ze meer aandacht te besteden aan dit volgens haar wat vergeten aspect van de oorlog. - Het historisch centrum stelde een werkgroep Hongertochten in. De eerste activiteit was het aanbrengen van een plaquette (foto links © copyright fam. Hollander 2007) op de IJsselbrug: BRUG TUSSEN ANGST EN HOOP. Zie het vervolg van deze tekst op de website van het Nederlands Dagblad. Zie foto's van die plaquette en de herdenking half augustus 2007 op www.weblogzwolle.nl/content/view/3864. Zie voor het boekje en de fietstocht de regionale VVV op www.regiovvv.com en www.vvv-zwolle.nl.

Oorlogswinter Hongerwinter - Een trektocht langs plaatsen van herinnering 35 km. - (1e druk; Zwolle 2006) - 20 pag., geïllustreerd. - EUR 4,50 (excl.EUR 0,98 verzendkosten) - Tijdens een workshop over de Hongerwinter deed het Zwolse raadslid Alet Boukes de suggestie om deze dramatische periode en de rol die de 'Oude IJsselbrug' hierin heeft gespeeld, blijvend te herdenken. - Er werd een werkgroep gevormd, waarin naast Boukes vertegenwoordigers van het Historisch Centrum Overijssel, Regio VVV Kampen-Zwolle-Overijssels Vechtdal, de Buurtschap IJsselzone Zwolle en de gemeenten Hattem en Zwolle zitting namen. - In december 2005 werd onder grote belangstelling een plaquette aan de IJsselbrug (BRUG TUSSEN ANGST EN HOOP) bevestigd. Deze fietstocht is een trektocht langs plaatsen van herinnering. - Het boek Oorlogswinter, geschreven door Jan Terlouw, vormt de rode draad in de fietstocht. www.historischcentrumoverijssel.nl/hcoroot www.historischcentrumoverijssel.nl/Oorlogswinter+Hongerwinter.htm Van een iets oudere buurtgenoot over Dresden:
Die me vertelde dat hij als puber vlak na het grote bombardement daarginds was en dat 'het er zwart zag van de tanks'. Dat trok uiteraard m'n aandacht omdat ik het op school anders had geleerd en dús het fluks maar even nagevraagd bij het NIOD of zo'n herinnering feitelijk waar kon zijn.

Mijn vraag was:
"Op mijn website verzamel ik oorlogsverhalen van buurtgenoten. Gister sprak ik een oudere heer die vertelde dat hij als puber het grote bombardement van Dresden aan het eind van WO2 heeft meegemaakt. Hij herinnert zich daarbij dat het ‘in de stad zwart zag van tanks’. Kan dat feitelijk waar zijn en zou dat dan een argument hebben kunnen zijn in de besluitvorming tot het bombardement?"

En als antwoord kwam een maand later:
"Over het geallieerde bombardement op Dresden en andere Duitse steden is veel te zeggen. Het zou echter te ver voeren om dat hier te doen. Daarom zou ik u willen aanraden een bezoek te brengen aan ons instituut om in onze bibliotheek een aantal recent verschenen studies over Dresden te raadplegen met daarin de laatste stand van het historisch onderzoek. In de volgende vier studies zult u veel van uw gading kunnen vinden:

Paul Addison and Jeremy A. Crang (eds), Firestorm: the bombing of Dresden 1945 (London 2006);
Frederick Taylor, Dresden : Tuesday, 13 February 1945 (London 2004);
Jörg Friedrich, Der Brand: Deutschland im Bombenkrieg, 1940-1945 (Berlin 2002)
Oliver Reinhard, Matthias Neutzner, Wolfgang Hesse (Hrsg.), Das rote Leuchten: Dresden und der Bombenkrieg (Dresden 2005)"

Waarvan akte! Op 4 en 5 mei 2008 is het signaal inhoudelijk door twee bronnen (onder wie een destijds 7-jarige ooggetuige die het daarginds allemaal meemaakte) bevestigd inzake 'tanks en een hele boel andere legervoertuigen' waarmee het Russische leger ná het bombardement hulp aan bewoners en de zeer vele vluchtelingen uit Silezië (Polen) kwam bieden. Met de nadruk op "ná" waarmee het hierboven in mijn vraag bedoelde strategische 'argument in de besluitvorming' niet meer aan de orde is.

Zie alle adressen in Comment 1.
Zie voor alle Pilgrimsplaza links:
http://pilgrimsplaza.blogspot.com













Alle © rechten voorbehouden.
Reageren? Zie in Comments 1.